9.2.16

Πώς η Συρία έφερε πιο κοντά Πάπα και Πατριάρχη Μόσχας


Του Κώστα Ράπτη

Ο κατά κόσμον Jorge Mario Bergoglio έχει ονομασθεί "Πάπας των εκπλήξεων”. 
Όμως η ταυτόχρονη ανακοίνωση σε Μόσχα και Ρώμη της συνάντησης που πρόκειται να έχει ο Ρωμαίος ποντίφικας με τον Πατριάρχη Μόσχας στις 12 Φεβρουαρίου, και μάλιστα στη Κούβα, αποτελεί τη μεγαλύτερη όλων των εκπλήξεων. 

Για τον απλούστατο λόγο ότι ποτέ άλλοτε στα χρονικά δεν έχουν συναντηθεί οι επικεφαλής των δύο μεγαλύτερων (από την άποψη του αριθμού πιστών) χριστιανικών Εκκλησιών στον κόσμο. Το να χαρακτηρίσουμε μια τέτοια συνάντηση "ιστορική” δεν οφείλεται, εν προκειμένω, στη συνήθη δημοσιογραφική κατάχρηση του όρου – η δε σημασία της δεν είναι στενά εκκλησιαστική, αλλά έχει και διεθνοπολιτικές διαστάσεις.

Το "ραντεβού των τροπικών” προέκυψε από τον συνδυασμό της προγραμματισμένης επίσκεψης του Πάπα στο Μεξικό με την πρώτη λατινοαμερικανική περιοδεία του Πατριάρχη Κύριλλου (με σταθμούς την Κούβα, την Βραζιλία και την Παραγουάη). Οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες θα έχουν δίωρη συνάντηση στο αεροδρόμιο Jose Marti της Αβάνας και θα ακολουθήσει η δημοσιοποίηση Κοινής Δήλωσης, η οποία προετοιμάζεται ήδη.

Όπως δήλωσε ο μητροπολίτης Βολοκαλάμσκ, Ιλαρίων Alfeyev, επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων της Ρωσικής Εκκλησίας, ο τόπος της συνάντησης καθορίσθηκε από την επιθυμία να αποφευχθεί η Ευρώπη, χώρος φορτισμένος από την ιστορία των σχισμάτων και των συγκρούσεων των Χριστιανών. Η εμμονή του Πατριαρχείου Μόσχας σε μία συνάντηση επί "ουδέτερου εδάφους”, απέκτησε αίφνης τον συμβολισμό ενός ανοίγματος στον πλανητικό Νότο.

Η Κούβα είναι βέβαια χώρα παραδοσιακά καθολική, αλλά με στενούς δεσμούς με τη Ρωσία (και με ισχυρή ρωσική παροικία) ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Πρόκειται για τόπο εμβληματικό της σύγκρουσης Ανατολής και Δύσης, αλλά και της συνάντησης του ευρωπαϊκού κόσμου με τον εξωευρωπαϊκό.

Ο ρόλος του Castro


Οικοδεσπότης των δύο προκαθημένων θα είναι ο πρόεδρος της Κούβας Raul Castro, ο οποίος εισπράττει ήδη πολιτικο-επικοινωνιακό "μέρισμα” από την καλλιέργεια των σχέσεών του με την Καθολική Εκκλησία. Υπενθυμίζεται ότι η διπλωματική υπηρεσία της Αγίας Έδρας (η αρχαιότερη στον κόσμο) ήταν αυτή που μεσολάβησε, διακριτικά και αποτελεσματικά, στις επαφές που οδήγησαν στην αποκατάσταση των σχέσεων ΗΠΑ-Κούβας, ενώ η Αβάνα αποτελεί τον χώρο όπου φιλοξενούνται οι κρίσιμες συνομιλίες για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου της Κολομβίας – και πάλι με βατικάνεια διαμεσολάβηση.

Ο ίδιος ο ηγέτης της Κούβας φαίνεται πως ανέλαβε ρόλο ενδιαμέσου και για την προετοιμασία της συνάντησης του Πάπα με τον Πατριάρχη Μόσχας. Επιστρέφοντας τον περασμένο Μάιο από τη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Vladimir Putin και τον Πατριάρχη Κύριλλο, ο Raul Castro στάθμευσε στη Ρώμη, για την προετοιμασία της παπικής επίσκεψης που πραγματοποιήθηκε στην Κούβα τον Σεπτέμβριο. Δεν αποκλείεται να μετέφερε στον λατινοαμερικανό Πάπα και μηνύματα των Ρώσων συνομιλητών του.

Κινήσεις προετοιμασίας

"Το φανάρι δεν είναι πια κόκκινο, είναι κίτρινο” δήλωσε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του τον Ιανουάριο ο καθ' ύλιν αρμπόδιος Ελβετός καρδινάλιος Kurt Koch, πρόεδρος του Ποντιφηκικού Συμβουλίου για την Ενότητα των Χριστιανών.

Αντίθετα, ο Βολοκαλάμσκ Ιλαρίων περιοριζόταν να απαντήσει ότι είναι "πολύ πρόωρο” να μιλούμε για συνάντηση Πάπα-Πατριάρχη. Ωστόσο, όπως έγινε πλέον γνωστό, το "ραντεβού της Αβάνας” προετοιμαζόταν επί πολλές εβδομάδες.

Ο ίδιος ο Πάπας Φραγκίσκος, στην συνέντευξη Τύπου που κατά το σύνηθες έδωσε στην πτήση της επιστροφής από την επίσκεψή του στο Οικουμενικού Πατριαρχείο και την Άγκυρα τον Νοέμβριο του 2014, είχε δηλώσει για την προοπτική μιας συνάντησης με τον Ρώσο Πατριάρχη: "Του έχω πεί: Έρχομαι όπου θες. Κάλεσέ με και θα έλθω”.

Πράγματι, οι μεγαλύτερες αντιστάσεις προέρχονταν από τη ρωσική πλευρά. Η Ρώμη επιδίωκε τη συνάντηση εδώ και δύο δεκαετίες και παρ' ολίγον να την εξασφαλίσει το 1997 στο Γκρατς της Αυστρίας. Όμως η παρουσία τότε στον θρόνο του Αγίου Πέτρου ενός Πολωνού Πάπα δυσκόλευε πολύ τα πράγματα – όπως και οι μεταψυχροπολεμικές συγκρούσεις για τις Ελληνόρυθμες (ουνίτικες) Καθολικές Εκκλησίες σε μέρη, σαν την Ουκρανία.

Η ουκρανική κρίση

Και όμως: ήταν η ουκρανική κρίση που μαίνεται από το 2013 και εξής που έφερε πιο κοντά τις δύο Εκκλησίες. Παρά το γεγονός ότι τα 4,5 εκατομμύρια των Ελληνοκαθολικών της δυτικής Ουκρανίας αποτελούν τους φανατικότερους οπαδούς του "Μαϊντάν” (και ο προκαθήμενός τους είναι προσωπικός γνώριμος του Πάπα, από την προηγούμενη θητεία του ως έξαρχος Αργεντινής), η βατικάνεια διπλωματία τοποθετήθηκε στο ουκρανικό ζήτημα με μεγάλη προσοχή – σε σημείο ώστε να αποσπάσει την δημόσια αναγνώριση του πατριάρχη Κύριλλου για την "ισορροπημένη στάση” της.

Την ώρα που ο Πάπας μιλούσε για "αδελφοκτόνο πόλεμο” (εξοργίζοντας τους Ουκρανούς πιστούς του για τους οποίους τα πάντα ανάγονται στην "ρωσική επιθετικότητα”), ισχυροί καρδινάλιοι εκμυστηρεύονταν off the record ότι η προσέγγιση με το Πατριαρχείο Μόσχας των 165 εκατομμυρίων πιστών και των 261 επισκοπών ανά τον κόσμο αποτελεί πολύ μεγάλη προτεραιότητα για να εκτροχιασθεί χάριν του Κιέβου.

Η σύμπτωση με την πολιτική Putin


Παρόμοια αντίληψη για τα πράγματα εικάζεται ότι έχει και ο ένοικος του Κρεμλίνου. Ο Vladimir Putin στηρίζει όλο και περισσότερο το πολιτικό του στίγμα στην εικόνα του υπερασπιστή των χριστιανικών κοινωνικών αξιών που δέχονται επίθεση από την εκκοσμικευμένη παγκοσμιοιποίηση.

Κυρίως όμως δεν λησμονεί ότι οι προσπάθειές του το φθινόπωρο του 2013 να αποτρέψει μιαν επέμβαση της Δύσης στη Συρία καρποφόρησαν λόγω και της παρέμβασης του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος απέστειλε σχετική επιστολή στους ηγέτες της G8 και κάλεσε τους πιστούς σε προσευχή για την αποτροπή του πολέμου.

Ωστόσο, οι τοποθετήσεις της Αγίας Έδρας στα μεσανατολικά πράγματα έγιναν πολύ λιγότερο "πασιφιστικές” μετά την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους. Μπροστά στο ενδεχόμενο ολοκληρωτικής εκρίζωσης του Χριστιανισμού από το μεσανατολικό του λίκνο, και αντιμέτωπο με τις εναγώνιες εκκλήσεις των πιστών του στην περιοχή, το Βατικανό όλο και πιο συχνά τονίζει ότι η ανάληψη στρατιωτικής δράσης (με τις απαραίτητες εγγυήσεις σεβασμού του διεθνούς δικαίου) μπορεί να είναι ηθικά επιβεβλημένη. Η σύμπτωση με την πολιτική Putin είναι και εδώ ευκρινής.

Ο δε Πάπας Φραγκίσκος κάνει λόγο για έναν "οικουμενισμό του αίματος” που προορίζεται να φέρει πιο κοντά τις διαιρεμένες εκκλησίες – καθώς οι τζιχαντιστές σαφείς δεν χάνουν τον χρόνο τους με το να διακριβώνουν τις λεπτές δογματικές διαφορές μεταξύ των θυμάτων τους. Εξ ού και ο Βολοκαλάμσκ Ιλαρίων ανέφερε (μάλλον απευθυνόμενος προς τους ενοχλημένους εντός της Εκκλησίας του) πως "η κατάσταση που διαμορφώνεται σήμερα στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια και Κεντρική Αφρική και σε ορισμένες άλλες περιοχές όπου εξτρεμιστές πραγματοποιούν μια αληθινή γενοκτονία του χριστιανικού πληθυσμού, απαιτεί επείγοντα μέτρα και μια ακόμη πιο στενή συνεργασία ανάμεσα στις χριστιανικές εκκλησίες”.

Οι εκατέρωθεν επιδιώξεις

Για μεν τον πάπα Bergoglio, ο καθορισμός της συνάντησης με τον Πατριάρχη Κύριλλο αποτελεί κόμβο σε μιαν όλο και πιο εντατική "επίθεση φιλίας” προς τις χώρες Brics (όπως αποδεικνύεται από πρόσφατη πολυσυζητημένη συνέντευξή του περί Κίνας στους Asia Times, όπου εξήρε τον κινεζικό πολιτισμό και απέφυγε να θίξει ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας), αλλά και συνολικής συνηγορίας υπέρ μιας λιγότερο δυτικοκεντρικής διεθνούς "αρχιτεκτονικής”. Λ.χ. κατά το ταξίδι του στο Μεξικό θα σταθμεύσει στα σύνορα με τις ΗΠΑ (στη στιγμή της κορύφωσης της αντιπαράθεσης για το προεδρικό χρίσμα των αμερικανικών κομμάτων) προκειμένου να αναδείξει τις δοκιμασίες των μεταναστών χωρίς χαρτιά.

Για τον Κύριλλο Gundyayev, όμως, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος που πρόκειται να πραγματοποιήσουν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες το καλοκαίρι στην Κρήτη υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης της "ορατότητας” της ρωσικής εκκλησίας στη διεθνή σκηνή, όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει συναντηθεί με τον Πάπα Φραγκίσκο ήδη τέσσερις φορές.

Η επιμονή του αυτοσυστηνόμενου απλώς ως Επισκόπου Ρώμης στη συνοδικότητα αφοπλίζει τις αντιστάσεις της ορθόδοξης πλευράς, ενώ η έμφασή του στις αγωνίες και τις αρετές των φτωχών ρίχνει σκιά στις επιδείξεις χλιδής και κοσμικής ισχύος στις οποίες αρέσκεται η ρωσική Εκκλησία. Άλλωστε, ο θόρυβος για την προσηλυτιστική δράση των Καθολικών, αφορά μόλις 800 μεταστροφές Ρώσων σε όλη την μεταψυχροπολεμική περίοδο, όταν η Ρωσία έχει μετατραπεί σε "Ελντοράντο” νεοπροτεσταντικών, νεοπαγανιστικών κ.ο.κ. σεκτών.

Και το κυριότερο: Ο Πατριάρχης Κύριλλος δεν δείχνει πλέον να έχει την εύνοια της πολιτικής εξουσίας. Ο άνθρωπος που ως επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων του Πατριαρχείου επί δεκαπενταετία και ως προκαθήμενος από το 2009 οικοδόμησε έναν πανίσχυρο εκκλησιαστικό μηχανισμό, σε στενό συντονισμό με τις προτεραιότητες της ρωσικής εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής, βρίσκεται σε αμήχανη θέση μετά τις αποκαλύψεις για τον πολυτελή του βίο, αλλά και την ουκρανική κρίση, που έφερε σε ένοπλη σύγκρουση δύο τμήματα του ποιμνίου του. Δεν λείπουν μάλιστα, από εκκλησιαστικούς κύκλους, και οι φωνές όσων προωθούν αποχώρηση του Πατριάρχη από τον θρόνο. Η πρόσφατη απομάκρυνση του ισχυρού συντηρητικού πρωθιερέα Vsevolod Chaplin από τη θέση του επικεφαλής του Συνοδικού Τμήματος για τη Συνεργασία Εκκλησίας-Κοινωνίας εντάσσεται σε αυτή τη μάχη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Καλώς ήλθατε! Πείτε μας την άποψή σας!
- Επικοινωνείστε MaZi μας στο mazi1031radio@gmail.com -